Эмбриология курсының қазіргі заманғы оқытылуы ғылыми жетістіктердің оқу жиынтығын меңгеруге бағытталуы керек, бұл оқушыларға адам денесінің мүшелер жүйесінің микроскопиялық функционалды морфологиясы, оның даму жолдары мен сипаты туралы жүйелік ұғымдарын қалыптастыру үшін қажет [1]. Пәннің міндеттерін ескере отырып, мамандар даярлау жүйесінде оқытудың негізгі міндеттері қалыптастырылды:
- адам денесінің органдарының құрылымдық және функционалдық сипаттамаларын және кеңістіктік орналасуын зерттеу, олардың эмбриональды және постэмбриональды қалыптасуы мен дамуының табиғи ерекшеліктерін анықтау;
- организм жүйелері құрылуының механизмдері мен заңдылықтарын және эмбриогенездік дамуын зерттеу, мүшелердің және олардың құрылымдық компоненттерінің функционалдық, жас ерекшелік, қорғаныш-бейімделгіштік өзгерістері мен механизмдерімен қоса;
- зерттелетін биологиялық материал кеңістігінде микроскопиялық зерттеу арқылы мүшелердің, олардың тіндік компоненттерінің, жасушалардың және жасушалық емес құрылымдардың санын анықтауда студенттердің біліктіліктері мен дағдыларын қалыптастыру [2].
Оқыту барысында жоғарыда көрсетілген тапсырмалардың шешімдері студенттерге тірі организмдердің жасушалық ұйымдарының жалпы құрылымдары туралы түсініктерді қалыптастыруға, адам ағзасының түрлі тіндерінің жасушалық құрылымындағы айырмашылықтарын анықтауға мүмкіндік береді. Жасушалық және ұлпалық құрылымдар деңгейлерінің қалыптасу заңдылықтарын түсіну тірі организмдердің, бағыттылығы мен даму принциптерінің механизмдерін, эмбрионалдық қалыптасу динамикасын және адамның жеке дамуын түсінуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезеңдегі пәнді оқыту жаңа дидактикалық және ақпараттық технологияларды қолдануды талап етеді. Дәстүрлі білім беру үлгісінде оқушыларға үлкен көлемдегі дайын білімдерді меңгеру ұсынылады. Мұндай оқытуда басқа студенттермен өзара әрекеттестікке негізделген жобаларды әзірлеудің қажеттілігі болмайды. Оқытудың мұндай тәсілі білім берудің заманауи әдістерін өз бетінше игере алатын, толығымен білімді және логикалық тұрғыдан ойлай алатын маман дайындау үшін жеткіліксіз.
Студенттерді оқыту сапасын жоғарылатудың ең перспективті әдістемелік тәсілі - интерактивті оқыту болып табылады.
«Интерактивті» түсінігі ағылшын тіліндегі «interact» сөзінен шыққан( «inter» - өзара, «act» - әрекет ету ). Интерактивті оқыту - бұл студенттердің танымдық белсенділігін ұйымдастырудың ерекше түрі, нақты және болжамды мақсаттарды білдіреді [3]. Мұндай мақсаттардың бірі студентке өзінің табыстылығын, интеллектуалдық әлділігін сездіру үшін оқытудың қолайлы жағдайларын жасау, бұл өз кезегінде оқыту процесін нәтижелі етеді. Интерактивті оқыту әдістерін қолдануға негізделген оқу үрдісі топтың барлық оқушыларын оқыту процесіне қосуды ескере отырып ұйымдастырылады. Бірлескен іс-шаралар әрбір студентке өзінің пікірін білдіруге, өздерінің жеке үлестерін енгізуге, білім, идеялармен алмасуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты мұғалімнің міндеті студенттердің танымдық белсенділігіне қатысу, жеке, жұптық және топтық жұмысты ұйымдастыруға жәрдемдесу, сондай-ақ әр түрлі ақпарат көздерімен, соның ішінде электрондық түрде жұмыс істеу.
Дәстүрлі оқу үрдісі оқытудың бірнеше түрлерін қамтиды: лекциялар, практикалық сабақтар, өзін-өзі зерттеу, ағымдағы модульдік білімді бақылау, емтихан. Классикалық дәріс оқу материалын ауызша жүйелі түрде көрсету болып табылады. Дәрісті қабылдау механизмі бірнеше кезеңнен тұрады. Бастапқыда ақпарат қабылданады, содан кейін студенттің ойында талдау жүргізіледі, содан кейін ақпарат қайтадан сөзбен көрсетіледі (дәрістің конспектісі түрінде). Конспект студенттің ойлау қабілетінің жемісі болып табылады, бұл одан елеулі ақыл-ой кернеуін қажет етеді. Дәрістің материалы тәжірибелік жаттығуларда және өзіндік жұмыс барысында бекітіледі. Практикалық жұмыс оқу үрдісінің семантикалық, уақыттық және ұйымдастырушылық аспектілерінде аяқталған, оқыту және тәрбие жұмысын ұйымдастырудың негізгі нысаны болып табылады. Оқулықтар, әдетте, үй тапсырмалары үшін қолданылады. Студенттің жұмысы мұғалімнің жетекшілігімен бақыланады, сонымен қатар оның пәні бойынша жұмыс нәтижелерін, әрбір студенттің білім деңгейін бағалайды.Студенттің өзіндік жұмысы - бұл теориялық және практикалық мәселелерді зерттеу арқылы білім беру қызметінің ұйымдастырушылық түрі. Бұл үдерісті аудиториялық (мұғалім немесе зертхана ассистентінің бақылауында сынып бөлмелеріндегі жұмыс) және сыныптан тыс (үй тапсырмаларын дайындау) деп бөлуге болады. Студенттер өзіндік жұмыс дағдыларын біртіндеп, тәжірибе барысында меңгереді. Өзіндік жұмыстардың барлық дерлік түрлері оқу бағдарламаларының талаптарымен байланысты.
Эмбриология - жыныс жасушаларының қалыптасуын, дамуын, құрылысын, ұрықтануды, ұрықтың пайда болуын және оның эмбрионалдық дамуының негізгі кезеңдерін зерттейтін, организмнің құрылымдық және функционалдық ұйымдасуы туралы студенттердің ғылыми идеяларын қалыптастыруға арналған іргелі пән [4,5]. Эмбриологияны оқытуда, оның тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін негізгі қағидаларды бөліп алуға болады:
Оқу формаларын өзгерту – дәстүрлі білім беру үрдісіне инновациялық технологияларды енгізуді білдіреді. Мультимедиялық технологияларды қолдану дәрістердің дәстүрлі нысандарын пайдалану кезінде қиындық туғызатын көптеген демонстрацияларды пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жаңа, аса күрделі микрофотосуреттердің көрсетілімінде демонстрациялық материалдарды таныстыруды айтарлықтай жеңілдетеді.
Дәрістің ақпараттық мазмұнын едәуір арттыра отырып, оқушыларға әдеттегідей қиындықтар туғызатын (мысалы, қан тамырларының қабырғасы арқылы лейкоциттердің көшуі, дамудың ерте кезеңдерінде адамның эмбрионында фрагментация процесі және т.б.) көлемді құрылымдардың динамикасын көрсететін оқу фильмдерінің фрагменттерін пайдалануға мүмкіндік береді.
Жоғары оқу орындарында эмбриологияны зерделеудегі оқуды кәсібилендіру студенттердің болашақ кәсіби қызметінде бұл пәннің рөлі мен маңыздылығын түсіндіруді көздейді.
Әдебиет:
- Афанасьев Ю.И. Медицинская направленность в преподаании гистологии, цитологии и эмбриологии / Ю.И.Афанасьев, Ю.И. Ухов // Морфология. – 1998. – Т. 113, №2. – С. 115-116.
- Бурцев Е.М. Клиническая направленность преподавания гистологии нервной системы как основа интеграции изучения неврологии в медицинском вузе / Е.М.Бурцев, С.Ю. Виноградов, Ю.В. Погорелов // Медицинская направленность преподавания анатомии и гистологии: материалы международной учебно-методической конференции. – Иваново, 1997. – С. 15-17.
- Диндяев С.В. Методика интерактивного профессионально ориентированного обучения студентов гистологии, эмбриологии и цитологии с помощью компьютерных средств [ Электронный ресурс] / С.В. Диндяев. – Режим доступа: www.refdb.ru / look/ 1337056-pall.html.
- Крачун Г.П. Методологические и дидактические аспекты преподавания курса гистологии, цитологии, эмбриологии в медицинском ВУЗе [Электронный ресурс] / Г.П. Крачун // Современные проблемы науки и образования. – 2012./ 101-5455.
- Некоторые клинические аспекты в преподавании гистологии / Н.А. Плотникова, Т.В.Харитонова, С.П. Кемайкин [и др.] // Морфология. – 2007. – Т. 131, № 3. – С. 86.
