Ingliz tilida so’zlashish mahoratini oshirishda kommunikativ mashg’ulotlar

Ushbu maqolada ingliz tili darslarida so’zlashish mahoratini oshirish uchun bir nechta kommunikativ mashg’ulotlar ochib berilgan

Kalit so’zlar: Ingliz tili, o’yinlar, o’quvchi, metod, interaktiv dars, o’yin maqsadi, imtiyoz

В статье описан ряд коммуникативных упражнений для улучшения разговорных навыков на уроках английского языка.

Ключевые слова: английский, игры, студент, метод, интерактивный урок, цель игры, привилегия

Hozirgi kunda ingliz tiliga bo’lgan e’tiborning oshishi bilan uni o’rganishga va baholashga qo’yilgan talablar xam oshib bormoqda. Shu jumladan yuqori sinf, yaniy bitiruvchi sinf o’quvchilari, xalqaro IELTS, CEFR, TOEFL testlarini topshirib, oliy ta’lim muassasalariga o’qishga kirishlari uchun imtiyozlarga ega bo’lmoqdalar.

Ushbu o’zgarishlar o’qituvchilardan ham o’z ustilarida yanada ko’proq ishlashlarini, darslarni zamonaviy interaktiv usullarda olib borishlarini talab qiladi. Bu talablarga ko’ra darslar faqatgina Grammatik-tarjima (Grammar-translatiom method) metodlari orqali emas, balki yuqori texnalogiyalardan foydalanilgan holda Audio-lingual (Audio-lingual method) va Kommunikativ (Communicative method) usullardan foydalanib qiziqarli darslar o’tkazishni taklif qiladi.

Zamonaviy metodlar o’quvchilarning chet tilida erkin so’zlashish iste’dodlarini shakillantirish bilan birga, ularning tanqidiy fikirlash (critical thinking) va jamoa bo’lib ishlash (team work) qobiliyatlarini rivojlantiradi. Ko’pgina yuqori sinf o’quvchilari sinf oldida o’z fikirlarini erkin bayon etishga, ingliz tilida so’zlashga uyalishadi yoki qo’rqishadi. Qo’rquvning asosiy sababi esa o’ziga bo’lgan ishonchsizlik va yetarli bilim-ko’nikmalarga ega bo’lmaslikdir.

O’quvchilardagi bu qo’rquvini yengish uchun darslarda kommunikativ o’yinlar va mashg’ulotlarni o’z vaqtida hamda to’g’ri qo’llash yuqori natijalar beradi. Quydagi mashiqlar ko’pgina yuqori sinf o’quvchilari o’rtasida, shuningdek boshlang’ich sinflarda ham katta qiziqish bilan o’ynaladi. (Boshlang’ich sinflarda ushbu o’yinlarni soddaroq so’zlar va xarakatlar bilan qo’llash mumkin.) Siz xam ularni o’z darslaringizda qo’llab, mamnun bo’lasiz degan umitdaman.

Yes/No or Who am I?

Ha/yo’q yoki Men kimman?

Kerakli jihozlar: tayyor rasimlar yoki bo’r va doska;

O’yinning borishi: bu o’yinda bir ishtirokchi (volunteer student) doskaga chaqiriladi, u yuzini o’quvchilarga, belini esa doskaga qaratib stulga o’tiradi. Dars mavzusiga qarab biror kasb yoki mashxur inson nomi (istasangiz rasmi) doskaga yoziladi. Misol uchun “Djeki Chan” (kino yulduzi), “a doctor”.

O’tirgan o’quvchi sinfga savollar berib o’zining kimligini aniqlashi kerak. Sinf esa faqatgina Ha yoki Yo’q deb javob bera oladi. Yoshroq o’quvchilar bilan “What is it?” sifatida biror xayvon yoki predmetlarni tasvirlash xam mumkin.

A pupil (volunteer): Am I an actor?

Class: Yes

A pupil: Am I tall?

Class: No

A pupil: Am I from US?

Class: No

Vocabulary Rounds

O’yin maqsadi: o’tilgan mavzu bo’yicha so’zlarni mustahkamlash, so’zlarga to’g’ri izzoh berish, o’quvchilarning tasvirlash qobilyatini oshirish;

Kerakli jihozlar: so’zlar yozilgan kartochkalar;

O’yinning borishi: o’quvchilar soniga qarab, o’quvchilar 3 yoki 4 guruhga bo’linadilar. Har bir guruhga bir xilda 10 ta va undan ortiq kartochkalar berilda. Kartochkada asosiy so’z va uni anglatuvchi bir nechta yordamchi so’zlar yozilgan bo’ladi. Har bir guruhdan bir ishtirokchi barcha kartochkalarni oladi, ularni boshqalarga ko’rsatmagan holda guruh a’zolariga faqatgina yordamchi so’zlarni o’qib beradi. Guruh a’zolari asosiy so’zni topshlari kerak. Agarda yordamchi sozlar yetarli bo’lmasa o’qayotgan o’quvchi yana qo’shimcha tushuntirishlar kiritishi mumkin. Shunday qilib qaysi guruh birinchi bo’lib barcha so’zlarni tushuntirib va topa olsa, shu guruh g’olib bo’ladi. O’qituvchidan guruhlarni haqqoniy o’ynayotganliklarini kuzatib borish talab qilinadi.

A Minute Talk

Bir Daqiqalik Suhbat

O’yin maqsadi: O’quvchilarning so’zlashish maxorati, tez va to’g’ri ijod etish qobiliyatini rivojlantirish;

Kerakli jihozlar: mavzu yozilgan kartochkalar; (Winter, Rain, Friendship, Family…)

O’yinning borishi: sinfdan ikkita o’quvchi doskaga chaqiriladi, bunda avval eng yaxshi o’quvchilardan, so’ngra so’zlashishga qiynalayotgan o’quvchilarni taklif qilish joiz. O’yin musobaqa tarzida o’tkaziladi. O’quvchilar bittadan kartochka (mavzu) oladilar, ularga bir daqiqa tayyorlanish uchun vaqt beriladi. Qaysi o’quvchi tayyor bo’lsa shu o’quvchi boshlaydi, u o’zi tanlagan mavzusi bo’yicha bir daqiqa davomida to’xtamasdan, mavzudan chetlashmagan holda gapirishi lozim.

I have a big family. I live with my mother, father, grandmother, sister and brother. My family is very friendly. I like my family. We often watch TV together. We like to go to the cinema or to the park on our weekends. …..

Telling Compliments

Xushomod Qilmoq

O’yin maqsadi: o’quvchilarning so’zlashish maxoratini oshirish, ularning do’stona munosabatlarini mustaxkamlash, shaxsni tasvirlovchi so’zlarni takrorlash;

Kerakli jihozlar: bo’sh quti yoki qopcha, raqamlar yozilgan kichik qog’ozchalar, sinf jurnali;

O’yinning borishi: Bu o’yinni avvalam bor har dars boshida o’tkazish tavsiya etiladi. U o’quvchilarning kayfiyatini ko’tarishga va darsga bo’lagan e’tiborlarini oshirishga yordam beradi.

Qutichaga sinfdagi o’quvchilar soniga qarab raqmli kartochkalar yoki sharikchalar solinadi va o’qituvchi undan ikkita raqamni qaramasdan tanlab oladi (bu ishni biror o’quvchi qilsa xam bo’ladi). Jurnaldan shu tartib raqamlarda yozilgan ikki o’quvchini chaqiriladi. Tanlangan o’quvchilar ikki daqiqa davomida bir birlariga Ingliz tilida maqtovlar aytishlari kerak.

Har darsda bu mashg’ulotni bajarish barcha o’quvchilarning shaxsni tashqi ko’rinishini, xarakterini va qobiliyatini tasvirlashda ishlatiladiga so’zlarni mukammal o’rganib olishlarida yordam beradi.

Pupil A: Hello, how are you?

Pupil B: Hi, I’m fine and you? You look so nice today?!

Pupil B: Thank you. You are very kind person. You always try to support everyone in the class.

Pupil A: You are also very friendly. You never say no, if someone asks for help.

Sentence Chain

Gaplar Zanjiri

O’yin maqsadi: o’quvchilarning gap tuzish qobiliyatini rivojlantirish, o’tilgan mavzuni va grammatik qoidalarni mustaxkamlash;

Kerakli jihozlar: mavzuga oid gaplar;

O’yinning borishi: Agarda sinfda o’quvchilar soni 14–15 tadan oshsa ikki guruhga bo’lib o’ynaladi (O’quvchilar soni kam bo’lgan holatda butun sinf bilan o’ynaladi). Guruh sardorlari doska oldiga chiqib gaplar yozilgan qog’ozchalardan birini tanlashadi. Birinchi guruh sardori berilgan gapni o’qiyda, uning guruhi a’zolaridan biri esa shu gapning oxirgi so’ziga gap tuzadi va shu tariqa o’quvchilar bir-ma bir gap tuzib borishadi.

So’ngra ikkinchi guruh sardori o’zining gapini o’qiydi va ikkinchi guruh a’zolari xam bir-ma bir har bir gapning oxirgi so’ziga gap tuzib borishadi. Gaplar mavzuga mos bo’lishi lozim.

O’qituvchining vazifasi vaqtni belgilash, qaysi gurh tezroq va mazmunli gaplar tuzganini aniqlash.

Head of the group: There are different types of advertisement.

Pupil B: New product is often advertised by TV or radio.

Pupil C: Radio

Adjectives

Sifatlar

O’yin maqsadi: o’quvchilarning o’z tuyg’ularini tasvirlab berish, sifatlarni to’g’ri ishlata olish maxoratlarini rivojlantirish;

Kerakli jihozlar: doska va mel;

O’yinning borishi: ushbu o’yindan dars o’rtasida (biro z dam olish uchun) yoki dars so’ngida vaqt ortib qolganda o’quvchilarni band qilish uchun xam foydalanish mumkin. Xar darsda iktadan xissiyotlarni tasvirlovchi (adjectives of feeling) sifatlar berib boriladi.

− yangi so’zlarni o’qituvchi doskaga yozib qoyadi

− o’quvchilar ikkita bolib o’tirib olishadi

Happy/Unhappy

Pupil A: I usually feel happy when I have no homework to do, or when someone gives me a present. The happiest time of my life was in my birthday last year, because my father bought me a puppy. This puppy is my lovely friend now. I play with him every day and go to walk.

Pupil B: I feel unhappy when I see that my friends quarrel. It annoys me when they say bad words to each other. Also, I feel unhappy when it rains a lot, because I can’t go to walk or play football.

Darsda foydalanish mumkin bo’lgan so’zlar: happy, sad, annoyed, motivated, hungry, surprised, confident, curious, jealous, miserable, angry, stupid, confused, sick, bored.

Shuningdek darsda stikerlardan foydalangan xolda, o’quvchilarni birma-bir chaqirib teskari qilib qoyigan yuzchalarni (stikerlarni) tanlashni so’rang va shu tanlagan kayfiyatni qachon va qay xollarda his qilishlari mumkinligini so’rang.

Adabiyot:

1. Christine Smart, SMART Teaching Workshop, Go-Back, Give Back-Uzbekistan 2019
2. Emma Lander, 10 Best ESL Games for English Teachers Abroad, 2018
3. Anna Blackmore, Motivating Speaking Activities for Lower Levels, Teaching English, British Council