Бұл мақалада қазіргі кезеңдегі білім беру ұйымының персоналды басқару ерекшеліктері қарастырылған. Зерттеудің негізгі мазмұны білім беру ұйымы қызметінің ерекшелігі, персонал функциялары, мотивациялық механизм мен мұғалімдердің дамуына тән ерекшеліктер болып табылады. Қорытындыда қазіргі білім беру мекемесі басшысының рөлі ашылып, сипатталған. Зерттеу барысында синтездеу, индукция, дедукция, жүйелік талдауды жалпылау әдістері қолданылды.
Түйінді сөздер: персоналды басқару, білім беру ұйымы, мотивация, даму.
В данной статье рассмотрены особенности управления персоналом образовательной организации на современном этапе. Основным содержанием исследования является специфика деятельности образовательной организации, функции персонала, особенности, характерные для мотивационного механизма и развития педагогов. В заключении раскрывается и описывается роль руководителя современного образовательного учреждения. В ходе исследования использовались методы синтеза, индукции, дедукции, обобщения системного анализа.
Ключевые слова: управление персоналом, образовательная организация, мотивация, развитие.
Білім беру ұйымдарының тиімді жұмысы көбінесе персоналды басқару әдістерінің жиынтығын сауатты пайдалануға байланысты. Қызметкерлер ұйымдағы басқарудың ең күрделі нысандарының бірі болып табылады, өйткені материалдық факторлардан айырмашылығы, қызметкерлер шешім қабылдауға және оларға қойылатын талаптарды сыни бағалауға мүмкіндік алады. Сонымен қатар субъективті қызығушылықтарға ие және реакциясы анықталмаған басқару әсеріне өте сезімтал.
Бүгінгі таңда көптеген білім беру ұйымдары персоналды басқару жүйесін жетілдіру және дамыту процесінің маңыздылығын толық түсінбейді. Білім беру ұйымдарында нарықтық экономиканың жаңа шындықтарына сәйкес келетін жаңа жүйелер мен персоналды басқарудың басқа тетіктерін әзірлеу және қолдану қажеттілігі туындайды, бұл тақырыпты одан әрі өзекті етеді.
Нарықтық экономика жағдайында білім беру ұйымында кадрлық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және жоспарлау білім беру ұйымының жеделдігін, жоғары сапасы мен үнемділігін қамтамасыз етеді. Білім беру ұйымында кадрлық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және жоспарлау білім беру ұйымының барлық басқарушылық қызметінің және өндірістік саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Бүгінгі таңда білім беру ұйымының табысты жұмысы көбінесе Қазақстандағы нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен дамуына байланысты.
Қазіргі уақытта білім беру ұйымдары жоғары деңгейде ұйымдастырылуымен, сауаттылықпен, адал және тәртіпті қызметкерлермен, тез бейімделуімен ұтады.
Таңдалған тақырып аясында білім беру ұйымының жүйесін жоспарлау және ұйымдастыруға талдау жүргізу жоспарлануда.
Білім беру жүйесінің жұмыс істеу ерекшелігі персоналды басқарудың дәстүрлі тәсілдерін де, мектеп жүзеге асыратын педагогикалық функциялармен (оқыту, тәрбиелеу, жеке үлгі көрсету және т. б.) түсіндірілетін және оның мүшелерінің сипаттамасы мен мінез-құлқына әсер ететін ерекше тәсілдерді де қажет етеді.
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, оқу орнының басшысы өзінің кадрлық жұмысында педагогикалық жұмыстың ерекшеліктерін және оның қызметкерлердің санасы мен мінез-құлқына әсерін ескеруі керек.
Мектепті басқарудың ғылымы мен практикасында қазіргі уақытта білім беру мекемесін басқарудың әртүрлі модельдері әзірленуде, білім беру мақсаттары, мектептің миссиясы мен функциялары және басқалары сияқты санаттар қайта қаралуда. Білім беру сапасының проблемасы жетекші орынға шығады, ал білім беру ұйымының басты міндеті сапаны бақылау емес, жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады. Бақылау сапаны басқарудың бір ғана құралы болып табылады, ал білім берудің оңтайлы сапасына қол жеткізу әкімшіліктің басқарушылық құзыреттілігіне және мұғалімдердің әдістемелік шеберлігіне, басқару сапасына және басқа көрсеткіштерге байланысты болып келеді.
Білім беруді ұйымдастырудағы педагогикалық персоналды басқару тиімді болуы үшін мұндай басқарудың педагогикалық жағдайларының жиынтығын қамтамасыз ету қажет. Ол үшін жүйелі, коммуникациялық-диалогтық, оңтайландыру, тұлғаға бағытталған тәсілдерге негізделген ұйым ішіндегі әртүрлі мамандар мен қызметтердің өзара әрекеттесу моделін құру қажет.
Білім беру мекемесіндегі кадрларды басқару жүйесі білім беру мекемесі түлегінің қазіргі заманғы моделін, яғни қазіргі заманғы білімді, адамгершілік, тәуелсіз шешімдер мен ынтымақтастыққа қабілетті, өз елінің патриоты, ел тағдыры үшін жауапкершілік сезімі бар, оның әлеуметтік-экономикалық өркендеуі, құқықтық мемлекет құруға және ондағы өмірге дайын мемлекеттің әлеуметтік тапсырысын орындауға жағдай жасауға бағытталғанын есте ұстаған жөн.
Мектептің кадр саясатының негізгі салалары:
− кадрларды іріктеу және орналастыру,
− педагогтарды оқыту жүйесі,
− педагогтерді ақпараттық қолдау,
− педагогтарды ынталандыру жүйесі,
− педагогтарды мектепті басқаруға тарту шарттары мен формалары.
Мектепте болып жатқан кез-келген өзгерістер мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі, тәуелсіздігі және бастамасы деңгейіне тікелей байланысты. Бүгінгі таңда мұғалімге ерекше талаптар қойылады, өйткені мектеп түлектері белгілі нәрсені көбейту емес, түбегейлі жаңасын жасау қабілетіне бағытталған инновациялық экономика жағдайында жұмыс істеуі керек.
Оқу орындарына арналған мерзімді басылымдарды талдай отырып, білім беру мекемелеріндегі кадр саясатына жеткілікті көңіл бөлінеді деген қорытынды жасауға болады. Сонымен, Н. Н. Жуктың жұмысында " білім беруді дамытудың негізгі бағыттары мен басымдықтары, оларды анықтаушы төмендегідей болып табылады:
− кадрлар;
− мектепті материалдық-техникалық қамтамасыз ету деңгейі;
− білім мазмұны.
Басты міндет — болашақ мұғалімдерді іріктеу және даярлау. Бұл үшін осы бағытта жүйелі жұмыс жасауды көздейтін бағдарлама қажет. Мектеп менеджерлерін іріктеу және даярлау жүйесін дамыту-ұйымдағы басқару жұмысын ұйымдастырудың негізгі міндеттерінің бірі. Бүгінгі және ертеңгі мектепте балаларды жаңа әдістемелік, ақпараттық, коммуникациялық технологияларды жетік меңгерген мұғалім оқытуы керек. Сондықтан ұлттық жоба-бұл ең алдымен мұғалімдер еңбегінің беделін арттырудың бір тәсілі.
Білім беру мекемесінде өкілеттік берудің маңыздылығын Д. Е. Фишбейн атап өтеді. Ол директор барлық функцияларды өзіне алмауы керек, бірақ қосымша команда құруға ұмтылу керек екенін айтады.
И. Адезис бұл мәселені шешудің бір тәсілін ұсынады. Ол менеджмент пен көшбасшылықтың мәні туралы ойлайды және көшбасшы барлық жағдайда көшбасшы болмауы керек, кадрлық іс-шара ретінде қосымша команда құру қажет деп өз ойын айтып кеткен.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде инновациялар мен перспективаларға назар аударуды жөн көретін, жедел қайтарымға сенбейтін менеджерлер қажет. Бұл менеджерлер ұйымдағы өзгерістердің артықшылықтарын көреді және оларды жүзеге асыруды бастайды. Мұндай рөл жақсы стратегиялық ойлаудың, ұзақ мерзімді болжауды жүзеге асыру қабілетінің және қызмет барысында туындайтын кез-келген жағдайлар мен проблемаларды модельдеу қабілетінің болуын болжайды. Штат кестесінде осы бағытты жүзеге асыру үшін лауазымдар бар, бірақ бос жұмыс орындарын нәтижесіз толтыру бар, бұл үшін қолайлы кадрлық шаралар қажет.
Білім беру ұйымының басшысы өз қызметінде әріптестерімен және серіктестермен жалпы қабылданған моральдық ережелер мен нормаларды басшылыққа алады: адал бәсекелестік әдістерін ұстану; кез-келген жағдайда бағыныштыларға әсер ету кезінде тек адал әдістерді қолдану, талапшыл болу, бірақ қадір-қасиетін қорлау емес, мұқият болу.
Әдебиет:
- Герчиков В. И. Типологическая концепция трудовой мотивации. Часть 1 // Мотивация и оплата труда. 2005. № 2. С. 53–62.
- Как по максимуму мотивировать большинство сотрудников // Журнал «Директор по персоналу» [Электронный ресурс]. 2015. URL: https://www.hr-director.ru/article/63603-redqqe-15-m4-kak-po-maksimumu-motivirovat-bolshinstvo-sotrudnikov-vyyavite-ih-psihotipy (дата обращения 13.04.2019).
- Констман И. С. Модель системы качества управления персоналом и критерии оценки качества управления персоналом высшего учебного заведения // Вестник Саратовского государственного технического университета. [Электронный ресурс]. 2009. № 1. URL: http://cyberleninka.ru/article/n/model-sistemy-kachestva-upravleniya-personalom-i-kriteriiotsenki-kachestva-upravleniya-personalom-vysshego-uchebnogo-zavedeniya (дата обращения 02.03.2019).
- Мальцева Т. И. Система управления персоналом образовательного учреждения // Проблемы и перспективы развития образования: материалы II Международной научной конференции. Пермь: Меркурий, 2012. С. 43–44.
- Петрушкевич Н. В. Инновационная практика управления общеобразовательной организацией // Молодой ученый. 2018. № 2. С. 133–140.
- Управление персоналом в образовательном учреждении // Журнал «Управление школой» [Электронный ресурс]. 2016. № 5 (595). URL: http://upr.1september.ru/view_article.php?ID=201000404 (дата обращения: 30.04.2019)
