Ushbu maqola informatika fanida integratsiyalashgan darslardan foydalanish, uning afzalliklari, imkoniyatlari, integratsiyalashgan darslarning tarkibiy qismlari va informatikaning fanlararo aloqalari haqida yozilgan.
Kalit so’zlar: informatika va fanlarning integratsiyasi, integratsiyalashgan darslar, integratsiyalashgan darslarning tuzilishi, taqdimotlar, vazifalar.
Эта статья написана об использовании интегрированных уроков по информатике, ее преимуществах, возможностях, компонентах интегрированных уроков и междисциплинарных связях информатики.
Ключевые слова: информатика и интеграция наук, интегрированные уроки, структура интегрированных уроков, презентаций, заданий.
Hozirgi kunda kompyuterlashtirish va axborotlashtirish davrida farzandlarimiz o'z hayotlarini yengillashtirish uchun har doim va hamma joyda kompyuterdan foydalanishlari kerak. Talabalar juda katta hajmdagi ma'lumotlarni idrok eta olishlari va qayta ishlashlari, har qanday predmet sohasida ular bilan ishlashning zamonaviy vositalari va usullarini o'zlashtirishi kerak.
Umumta'lim maktabining vazifasi o'z bilimlarini hayotiy vaziyatlarda qo'llay oladigan bitiruvchini tayyorlashdir.
Ushbu muammoni hal qilishning yo'nalishlaridan biri informatika va axborot texnologiyalarini boshqa umumiy ta'lim fanlari bilan integratsiyasidan foydalanish deb hisoblash mumkin. Shu nuqtai nazardan, axborot texnologiyalari nafaqat o'rganish ob'ekti, balki o'rganish vositasi va ish muhitiga aylanib bormoqda. Integratsiyaning asosiy maqsadi maktab o'quvchisi atrofidagi dunyoga yaxlit qarashni yaratish, ya'ni dunyoqarashni shakllantirishdir. Integratsiyalashgan darslar barcha maktab fanlari bilan bog'liq mavzularning teng kombinatsiyasini nazarda tutadi, ularni o'rganish bir-biriga bog'langan.
Ta'lim jarayonining yaxlit qurilishi bilan imkoniyatlar ochiladi:
– integratsiya darsning informatsion imkoniyatlarini oshiradi;
– integratsiya talabalarning o'quv-bilish faoliyatini faollashtirishga yordam beradi, talabalar ijodkorligini rivojlantirishga yordam beradi, olgan bilimlarini real sharoitlarda qo'llashga imkon beradi;
– fanlararo aloqalar o'quvchiga harakat usullarini bir ob'ektdan ikkinchisiga o'tkazishga imkon beradi, bu esa o'rganishni yengillashtiradi va dunyoning yaxlitligi haqida g'oyani shakllantiradi;
– muammoli vaziyatlardan yaxlit darslarni qurishda foydalanish talabaning aqliy faoliyatini faollashtiradi;
– integratsiya talabaga ishning har bir bosqichini mazmunli idrok etib, maqsaddan natijaga harakatlarni bajarish jarayonini kuzatib borishga imkon beradi.
Sinfda integral yondashuvdan foydalanish o'qituvchiga o'quvchilar tomonidan boshqa fanlarni o'rganishda olgan bilimlarini qo'llash qobiliyatiga erishishga imkon beradi. O'quvchilar esa predmetlar bo'yicha olingan bilimlar bir-biri bilan chambarchas bog'liqligini va kundalik hayotda foydali bo'lishi mumkinligini anglaydilar. Bunday darslar, aniqlik va amaliy dastur bolalarga yoqadi, materialni chuqurroq o'zlashtirishga imkon beradi.
Integratsiya 1980-yillarning boshlarida pedagogikaga kirib keldi. O'qituvchilar tomonidan ushbu atamani qabul qilish o'tgan o'n yilliklarda ta'limning integratsion jarayonlarini rivojlanishi bilan tayyorlandi va bu fanlarni bir-biriga chuqur kirib borishiga olib keldi. Ayniqsa, matematikaning, fizikaning va informatikaning bilimlarning boshqa sohalariga kirib borishi ilmiy-texnik taraqqiyot, kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog'liq edi.
Integratsiya — ma'lum bir sohada umumlashtirilgan bilimlarning bitta o'quv materialida iloji boricha chuqur birlashmasidir.
Integratsiya natijasi-har bir komponentning asosiy fazilatlarini saqlaydigan yangi haqiqatdir.
Integratsiyalashgan darslar talabaga u yashayotgan dunyo, hodisalar va narsalar o'rtasidagi munosabatlar, yordam berish, moddiy va badiiy madaniyatning xilma-xil dunyosi borligi haqida juda keng va yorqin tasavvur beradi.
Asosiy urg'u ma'lum bilimlarni o'zlashtirishga emas, balki turli xil fikrlashni rivojlantirishga qaratilgan. Birlashtirilgan darslar o'quvchilarning ijodiy faoliyatini majburiy rivojlantirishni ham o'z ichiga oladi. Bu sizga barcha o'quv predmetlarining mazmunidan foydalanish, atrofdagi hayotning hodisalari va hodisalariga murojaat qilgan holda ilm-fan, madaniyat, san'atning turli sohalaridan ma'lumotlarni jalb qilish imkonini beradi.
Integratsiyalashgan darslarga bo'lgan ehtiyoj bir qator sabablarga bog'liq.
Birinchidan, atrofdagi bolalar dunyosi ularning xilma-xilligi va birligi bilan tanilgan va ko'pincha bu birlikning ayrim hodisalarini o'rganishga qaratilgan maktab tsiklining ob'ektlari uni tarqoq qismlarga bo'lish fenomenining umumiy tasavvurini bermaydi.
Ikkinchidan, integratsiyalashgan darslar o'quvchilarning salohiyatini rivojlantiradi, atrofdagi haqiqatni faol bilishga, sabab-ta'sir munosabatlarini tushunish va topishga undaydi. Mantiq, fikrlash, muloqot qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Uchinchidan, yaxlit darslarni o'tkazish shakli nostandart va qiziqarli. Dars davomida turli xil ish turlaridan foydalanish talabalarning e'tiborini yuqori darajada ushlab turadi, bu esa darslarning etarli samaradorligi to'g'risida gapirishimizga imkon beradi. Integratsiyalashgan darslar muhim pedagogik imkoniyatlarni beradi. Bunday darslar charchoqni yo'qotadi, turli xil ishlarga o'tish orqali o'quvchilarning haddan tashqari yuklanishini kamaytiradi, bilimga bo'lgan qiziqishni keskin oshiradi va o'quvchilarning tasavvur, diqqat, fikrlash, nutq va xotirasini rivojlantirishga xizmat qiladi.
To'rtinchidan, zamonaviy jamiyatda integratsiya ta'lim integratsiyasi zarurligini tushuntiradi. Zamonaviy jamiyat yuqori malakali, yaxshi malakali mutaxassislarga muhtoj. Ushbu ehtiyojni qondirish uchun: o'qimishli, yaxshi o'qitilgan mutaxassislarni tayyorlash, boshlang'ich maktabda integratsiyalashuvi bilan kichik sinflardan boshlash kerak.
Beshinchidan, integratsiya o'zini anglash, o'zini namoyon qilish, o'qituvchining ijodkorligi uchun imkoniyat yaratadi, qobiliyatlarni ochib berishga yordam beradi.
Integratsiyalashgan darslarning afzalliklari quyidagilardan iborat:
– ta'lim motivatsiyasining oshishiga, o'quvchilarning bilimga bo'lgan qiziqishlarining shakllanishiga, dunyoning yaxlit ilmiy suratini va bir necha tomondan hodisani ko'rib chiqishga yordam beradi;
– oddiy darslarga qaraganda ko'proq ular nutqni rivojlantirishga, o'quvchilarni taqqoslash, umumlashtirish, xulosa chiqarish, o'quv jarayonini intensivlashtirish, ortiqcha yukdan xalos bo'lish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi;
– nafaqat mavzuni tushunishni chuqurlashtirish, dunyoqarashni kengaytirish, balki ko'p qirrali, uyg'un va intellektual rivojlangan shaxsni shakllantirishga hissa qo'shish;
– integratsiya-bu turli mavzulardagi talabalarning kuzatuv natijalarini tasdiqlaydigan yoki chuqurlashtiradigan faktlar orasidagi yangi aloqalarni topishning manbai.
Integratsiyalashgan darslarning tarkibi quyidagilar bilan ajralib turadi: aniqlik, ixchamlik, darsning har bir bosqichida o'quv materialining mantiqiy o'zaro bog'liqligi, materialning katta axborot hajmi qobiliyati.
Integratsiyalashgan darslar shaklida ikki yoki undan ortiq predmetlar uchun eng muhim muammolarni ochib beradigan umumlashtiruvchi darslarni o'tkazish maqsadga muvofiqdir.
Integratsiyalashgan darslar fanlararo aloqalar tizimining muhim qismidir. Ushbu darslarning har birini ikkita fan o'qituvchisi olib boradi, masalan, bizning tizimimizda matematika o'qituvchisi va informatika o'qituvchisi. Bunday darslarning materiallari jarayonlarning birligini ko'rsatadi. Atrofimizdagi dunyoda sodir bo'layotgan voqealar o'quvchilarga turli fanlarning o'zaro bog'liqligini ko'rish imkonini beradi.
Informatika darslarida informatika va matematikaning fanlararo aloqalari amalga oshiriladi. Ushbu darslarda o'qituvchining vazifasi o'quvchining axborot kompetentsiyasini, axborot texnologiyalaridan foydalangan holda amalda axborot ob'ektlarini o'zgartirish qobiliyatini shakllantirishdan iborat. Bunday darslar, shuningdek, mavzular o'rtasidagi aloqani vizual tarzda namoyish etish, nazariy bilimlarni amalda qo'llashga o'rgatish, kompyuter bilan ishlashni o'rgatish, o'quvchilarning aqliy faoliyatini faollashtirish, ularni o'z-o'zidan bilim olishga undashga imkon beradi. Har bir talaba faol ishlaydi, bolalarda qiziqish, bilimga bo'lgan qiziqish rivojlanadi.
Integratsiyalashgan darsni yaratishda birinchi bo'lib bu mavzular bo'yicha o'quv dasturlarini kelishish: matematika va informatika, umumiy tushunchalarni muhokama qilish va shakllantirish, o'qish vaqtini kelishib olish va o'qituvchilarning o'zaro maslahatlashuvlari bo'lib o'tadi.
Keyin xuddi shu jarayonlarni o'rganishga yondashuvlar ko'rib chiqildi. Va nihoyat, integral darslarning mavzulari va konspektlari rejalashtirildi.
Shunday qilib, integratsiyalashgan darslar o'quvchiga u yashaydigan olam, hodisalar va narsalarning o'zaro aloqalari to'g'risida juda keng va ravshan tasavvur beradi, ular ko'plab alohida muammolarni va ularning umumiyligini hal qiladi. Dars shakllari har xil bo'lishi mumkin, ammo har birida tabiat tomonidan unga berilgan bolaning faol kuchlarini ishlatish uchun yetarli material bo'lishi kerak.
Adabiyot:
- Батурина Г. И. Пути интеграции научно-педагогических знаний. — Москва, 1983.
- Геометрия, 7–9: Учеб. для общеобразоват. учреждений/ Л. С. Атанасян, В. Ф. Бутузов, С. Б. Кадомцев и др.-М.: Просвещение, 2007.
- Гусев В. А., Мордкович А. Г. Математика: Справ. Материалы: Кн. Для учащихся.- М.: Просвещение, 1988.
- Зверев И. Д. Межпредметные связи как педагогическая проблема.// Советская педагогика. — 1974. — № 12.
- Крамор В. С. «Повторяем и систематизируем школьный курс геометрии».-М.: Просвещение, 1992.
- Максимова В. Н. «Межпредметные и совершенствование процесса обучения: книга для учителя» — М.: Просвещение, 1984.
- Нагибин Ф. Ф., Канин Е. С. Математическая шкатулка: Пособие для учащихся. -М.: Просвещение,1984.
- Никулин А. В., Кукуш А. Г., Татаренко Ю. С. «Геометрия на плоскости (планиметрия)» учебное пособие / Под общ. ред. Ю. С. Татаренко; Худ.обл. М. В. Драко. — Мн.: ООО «Попурри», 1996.
- Рабочая тетрадь по геометрии для 8 класса. -М.: Просвещение, 2007.
- Семёнов Е. Е. «За страницами учебника геометрии. Пособие для учащихся 7–9 классов общеобразовательных учреждений» — 2-е изд. перераб. — М.: Просвещение, 1999.
