Yo‘lovchi tashuvchi vagonlarga ta’sir qiluvchi vertikal dinamik kuchlarni aniqlash

Ushbu maqolada O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan 61–907 modelidagi yo‘lovchi vagoniga ta’sir qiluvchi dinamik kuchlarni aniqlash metodikasi keltirilgan. Hisoblab topilgan vertikal dinamika koeffisentini normativ yo‘riqnomadagi ma’lumotlar bilan taqqoslab xulasalar berilgan.

Kalit so‘zlar: vertikal dinamika koeffisenti, normativ qiymatlar, harakat tarkibini dinamika ko‘rsatkichlari

Вданной статье представлена методика определения динамических сил, действующих на пассажирский вагон модели 61–907. Даны сводки по сравнению рассчитанного коэффициента вертикальной динамики с данными нормативной инструкции.

Ключевые слова: коэффициент вертикальной динамики, нормативные значения, показатели динамики движения

Mamlakatimiz iqtisodini o‘sishi ichki va tashqi turizmni rivojlanishi natijasida, hozirgi kunda O‘zbekiston temir yo‘llarida yo‘lovchilarni tashish xajmi sezilarli darajada oshib bormoqda. Bu esa o‘z navbatini yo‘lovchilarga qulaylik yaratish maqsadida yangi yo‘lovchi tashuvchi vagonlarni loyihalashni va yo‘lovchi tashuvchi harakat tarkibi parkini uzluksiz yangilab borishni talab qiladi. Yo‘lovchilarga qatnov davomida vagonlarda qulaylik yaratish uchun vagonlarga ta’sir etuvchi dinamik va statik kuchlarni aniqlash va ularni tahlil qilish maqsadga muvofiqdir.

Loyihalanayotgan harakat tarkibini dinamik sifatlarini baholash uchun asosiy dinamik ko‘rsatkichlarni hisoblash va ularni berilgan normativ yo’riqnomadagilar bilan taqqoslash samarali usul hisoblanadi. [1] ga muvofiq normativ ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi: vertikal dinamika koeffisenti, gorizantal dinamika koeffisenti, vagonni ag‘darilib ketishga qarshi barqarorligi, g‘ildirakni relsdan chiqib ketishiga qarshi barqarorlik zahirasi. Ushbu ko‘rsatkichlarni optimal hisoblash va natijasini olish uchun vagonni turli yuklash rejimlari tanlanadi. Quyida biz yuklangan va bo‘sh holatdagi yo‘lovchi vagonini tahlil qilamiz.

Rasm 1. 61–907 modelidagi yo‘lovchi tashuvchi vagonni umumiy ko‘rinishi

61–907 modelidagi yo‘lovchi tashuvchi vagonni dinamik ko‘rsatkichlarini hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar 1-jadvalga muvofiq olinadi.

Hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar

Vertikal dinamika koeffisenti: Vertikal dinamik yuklama «yo‘l-vagon» tizimini matematik modellashtirish usullari orqali aniqlanadi. Taxminiy vertikal dinamik yuklama umumiy og‘irlik kuchini vertikal dinamika koeffisenti k _vd bilan ko‘paytirish orqali aniqlanadi.

Vertikal dinamika koeffisenti k _vd tasodifiy funksiya sifatida, quyidagi ko‘rinishning ehtimoliy taqsimoti bilan ko‘rib chiqiladi:

Koeffisent k _vd bu funksiyaning kavantili sifatida hisoblanib, ning bir tomonlama ehtimolligi sifatida quyidagicha topiladi:

bu yerda

bu yerda koeffisent, kuzov elementlari uchun 0,05 ga teng; b koeffisent, vagonning bir tomoni ostidagi arava yoki aravalar guruhidagi o‘qlar soni [2] n=2 ta’sirini hisobga olgan holda

V — harakat tezligi — yo‘lovchi bilan yuklangan vagon ressor osmalarining statik so‘ndirishi

bu yerda bo‘sh vagon ressor osmalarining statik so‘ndirishi

— eksperimental ma’lumotlarga ko‘ra belgilangan taqsimot parametri, ekspluatatsiya sharoitida yo‘lovchi tashish vagoni qismlari uchun ; mustahkamlikka hisoblashda ruxsat etiklgan yuklama sifatida 0,97 [1] qiymat olinadi.

– Yo‘lovchi bilan yuklangan vagon uchun

— bo‘sh vagon uchun

2-jadvalda k _vd ning normativ qiymatlari keltirilgan. Hisoblab topilgan qiymatlarni jadvalda keltirilgan qiymatlar bilan taqqoslaymiz [3].

2-jadval

k _vd ning normativ qiymatlari

Yuqoridagi ma’lumotlarni formulalarga qo‘yib hisoblaganda bo‘sh vagon uchun k _vd =0,283 ni, yuklangan vagon uchun k _vd =0,298 qiymatni berdi. 2-jadvalga ga muvofiq: k _vd =0,283 va k _vd =0,298 qiymatlarda vagon harakatiga ruxsat etiladi.

Adabiyot:

1. Нoрмы для расчета и прoектирoвания нoвых и мoдернизируемых вагoнoв железных дoрoг МПС кoлеи 1520 мм (несамoхoдных). — М.: ГoсНИИВ-ВНИИЖТ, 1996. — 317 с.
2. Вершинский C. B. Динамика вагона/ C. B. Вершинский, В. Н. Данилов, В. Д. Хусидов. — М.: Транспорт, 1991. — 360 с
3. «Quyuv-mexanika zavodi» ShK da ishlab chiqarilayotgan yuk vagonlarining turli radiusdagi egri uchastkalarda harakatlanayotganda ag‘darilishga qarshi barqarorligini tahlil qilish / Х. А. Рахматов, С. Б. Намозов, Ф. Ф. Музаффаров и др.] // Молодой ученый. — 2022. — № 6 (401). — С. 297–301.