Мақалада құрылыс кәсіпорындарының күнтізбелік жоспарларын қалыптастыру және оңтайландыру принциптері, олардың мәні мен әртүрлі нақты жағдайларда қолдану мүмкіндігі сипатталған. Сондай-ақ күнтізбелік жоспарларды құруда қолданылатын құрылыс процестерін жоспарлаудың кестелері мен кестелерінің негізгі түрлері және нормативтік құжаттар сипатталған. Кестелерді оңтайландырудың қолданыстағы және белсенді қолданылатын әдістерінен басқа, құрылыс технологияларына енді ғана енгізіле бастаған оңтайландыру алгоритмдерін дамытудың жаңа бағыттары сипатталған.
Кілт сөздер: оңтайландыру әдістері, монолитті құрылыс, өндірісті ұйымдастыру.
В статье описаны принципы формирования и оптимизации календарных планов строительных предприятий, их сущность и применимость в разных конкретных случаях. Также описаны основные виды графиков и графиков планирования строительных процессов и нормативные документы, используемые при формировании календарных планов. Помимо существующих и активно используемых методов оптимизации календарных планов описаны новые направления развития алгоритмов оптимизации, которые только начинают внедряться в строительные технологии.
Ключевые слова: медоты оптимизации, монолитное строительство, организация производства.
Жеке сәулет және ерекше дизайн шешімдерін қажет ететін әртүрлі функционалды нысандарды салу қажеттілігі соңғы онжылдықтарда Қазақстанның құрылыс индустриясының басымдығын темірбетонды пайдаланудан монолитті құрылыс технологиясын кеңінен енгізуге әкелді. Құрылыс өндірісінің бұл түрі бүкіл әлемде құрылыс материалы ретінде бетонды қолданудың негізгі саласы болып табылады.
Елімізде тауарлық бетон өндірісінің өсуінің оң динамикасы байқалады, бұл өнеркәсіптік құрылыс саласында да, азаматтық үй құрылысында да монолитті құрылыс үлесінің жүйелі түрде өсу тенденциясының болуын растайды (сурет 1).
Сурет 1
Осыған ұқсас үрдіс біздің еліміздің аумағында өндірілген монолитті бетон мен темірбетонның үлесі экономикалық және өнеркәсіптік жағынан жетекші елдердің ұқсас көрсеткіштеріне жақындады (сурет 2).
Сурет 2
Монолитті құрылыс бүгінгі күні өндіріс процесіне қатысатын ресурстардың барлық түрлерін тиімді пайдалану және оның жоғары сапасын қамтамасыз ету кезінде дайын өнімді шығару мерзімін қысқартуға бағытталған ұйымдастырушылық және технологиялық шешімдерді жетілдіру арқылы өндірісті қарқындату жолында дамуда. Осылайша, өндірістің ағындық әдістерін енгізу, жұмыстардың еңбек сыйымдылығын төмендету және еңбек қарқындылығын арттыру саласында қол жеткізілген нәтижелер құрастырмалы темірбетон технологиясын пайдаланумен салыстырылатын жылдамдықпен монолитті орындаудағы объектілерді салу үшін жоғары әлеуетті құрады.
Осыған қарамастан, монолитті темірбетоннан объектілерді салу кезінде туындайтын әртүрлі жағдайларды талдау көптеген жағдайларда мұндай жобалар үшін инвестициялық кезеңді аяқтаудың нақты мерзімдері жоспарланғаннан әлдеқайда жоғары екенін көрсетеді, бұл құрылыс өндірісінің өзіндік құнына кері әсер етеді. Монолитті құрылыстың өзіне тән ерекшелігі-мұндай жағдайды жалпы ұйымның жоғары деңгейінде де байқауға болады,мысалы, материалдарды жеткізудің үздіксіздігі, жұмысты механикаландырудың жоғары деңгейі және өндірістік процесті білікті еңбек ресурстарымен жоспарлы қамтамасыз ету шарттары орындалған кезде.
Зерттеу барысында құрылысты ұйымдастырудың пәндік саласын жан-жақты талдау көрсетті, бұл монолитті құрылыс жағдайында құрылыс өндірісін ұйымдастырудың қазіргі заманғы тәсілдерінің маңызды кемшілігі жеке жұмыстарды өндіруде ауытқулар болған жағдайда басқарушылық шешімдерді қабылдаудың тиісті жылдамдығын қамтамасыз етпейтін өндірістік процестерді басқару әдістері мен құралдарының шамадан тыс консерватизмі болып табылады. Бұл проблема соңғы құрылыс өнімдерін шығаратын қоршаған ортаның тұрақсыз жағдайынан туындаған ауытқулар үшін айқын көрінеді. Мұндай ауытқуларға конструкциялардың пайдалану сипаттамаларының жобалық талаптарға сәйкес келмеуі, бетонның кесу және жобалық беріктікке ие болу жылдамдығының төмендеуі, сондай-ақ құрылыс алаңында оны ұстап тұрудың нақты режимінің ескерілмеген немесе уақтылы ескерілмеген өзгерістері салдарынан бетонда жарықшақтың пайда болуының жоғарылауы жатады. Бұл ауытқулар технологиялық күтулердің артуына әкеледі немесе оларды жоюға бағытталған көп еңбекті қажет ететін жұмыстарды орындау қажеттілігіне әкеледі, бұл қандай да бір жолмен құрылыс өндірісін күшейту принциптеріне қайшы келеді.
Сондықтан, монолитті құрылыстың қазіргі жағдайында, барлық маусымды жылдам жұмыс өндірісінің технологияларын игерумен сипатталатын, монолитті құрылымдарды өндірудің өндірістік процестерін басқаруды ұйымдастыру бөлігінде өндірістің сыртқы бұзылуларға тұрақтылығын арттыратын басқарушылық шешімдерді әзірлеу және іске асыру әдістерін жетілдіру арқылы қайта құру қажеттілігі өткір мәселе болып табылады. Мұндай шешімдерді қабылдау нәтижесі өндіріс жүйесінің немесе оның жекелеген элементтерінің жұмыс істеу тұрақтылығын бұзуға қабілетті наразылық туындаған кезде басқару субъектісінің басқару объектісіне жауап беруі болғандықтан, шешімнің тиімділігін бағалаудың негізгі критерийі ретінде оның «оңтайлылығын» қабылдаған жөн, ол басқару әсерін қолданған жағдайда өндірістік жүйенің нақты ауытқуын көрсетеді.берілген бағалау критерийіне сәйкес оңтайлы күйден. Монолитті құрылыстың өндірістік процестерін ұйымдастыруға қойылатын өндірістік циклдің үздіксіздігін қамтамасыз етуге қойылатын қатаң талаптар жағдайында, сондай-ақ жұмыста қайта өңдеудің жоғары күрделілігін ескере отырып, оңтайлы шешімдер тек туындаған жағдайдың барабарлығынан басқа, оларды өндіру мен іске асырудың жоғары тиімділігі қамтамасыз етілетін шешімдер бола алады.
Осылайша, монолитті құрылыста өндірісті ұйымдастырудың тиімділігін арттыруға өндіріс жүйесінің нақты жағдайын және оған сыртқы факторлардың әсерін жан-жақты талдауды ескере отырып, әр уақытта процесті бақылаудың, жоспарлаудың және реттеудің жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін адаптивті басқару әдістерін дамыту арқылы қол жеткізуге болады. Бұл тәсіл басқару объектісі мен субъектісі арасында тиімді тікелей және кері байланысты ұйымдастыруды талап етеді, мұнда тікелей байланыс басқару объектісіне қажетті әсерлер туралы ақпарат ағынын, ал кері байланыс арқылы оның қазіргі жағдайы мен сыртқы әсерлері туралы ақпарат ағынын білдіреді.
Басқару субъектісін оның ішінде де, сыртқы ортада да болып жатқан оқиғалар мен құбылыстар туралы ақпаратты қамтитын қарастырылып отырған өндірістік жүйенің жұмыс істеуі туралы өзекті ақпаратпен қамтамасыз ету, сондай-ақ алынған ақпаратты тиімді пайдалану мүмкіндігі келесі принциптерге негізделген басқару процесін ұйымдастырудың кешенді тәсілін талап етеді:
— өндірістік жүйенің жағдайын тиімді кешенді бағалау үшін оның ішкі жай-күйін де, сол сияқты оның ішкі жай-күйін де көрсететін критерийлерді анықтау
— таңдалған өлшемдерді ескере отырып, тұрғызылатын конструкциялардың жай-күйін жедел мониторингтеу әдістері мен құралдарын дамыту;
— жұмыстың ситуациялық модельдерін құру әдістерін дамыту
— сыртқы бұзылулардың әсерін ескере отырып, бетонның құрылымдық қалыптасу процестерін модельдеу мәселелерін қамтитын қарастырылып отырған өндірістік жүйенің жұмыс істеуінің ситуациялық модельдерін құру әдістерін дамыту;
— мониторинг барысында алынған ақпаратты өңдеуді автоматтандыру және жүйенің жағдайының ситуациялық модельдері негізінде басқару әсерінің мүмкін нұсқаларын талдау негізінде басқару шешімдері.
Аталған талаптарды ескере отырып әзірленген монолитті құрылыстың өндірістік процестерін басқаруды ұйымдастырудың принципті құрылымдық схемасы 3-суретте көрсетілген.
Сурет 3
Осы схеманы іске асырған жағдайда монолитті құрылыс кезінде бетон және темірбетон конструкцияларын өндіруді басқару процесін ұйымдастыру үшін шұғыл міндет-бұл:
— әр түрлі қатайту режимдеріндегі бетонның құрылымын қалыптастыру процесін модельдеу;
— нақты уақыт ауқымында тұрғызылатын конструкциялардың және қоршаған ортаның жылу-ылғалдық параметрлерінің жедел температуралық-беріктік мониторингі;
— мониторинг деректерін ақпараттық-талдамалық өңдеу және жедел басқару жүйесінде шешімдер қабылдауды интерактивті қолдау басқарушы персоналдың жүктемесін азайтуға және бір мезгілде қабылданатын шешімдердің оңтайлылығын арттыруға мүмкіндік береді.
Әдебиет:
- 1.Li Qingbin, Li Shuguang, Chen Gaixin. Concrete Construction Industry (CBM-CI) // CBM-CI International Workshop. Karachi. 2012.pp.119–128.
- Строительство и реконструкция зданий и сооружений городской инфраструктуры. Том 1. Организация и технология строительства /под общ. ред. В. И. Теличенко М.: Из-во АСВ, 2009. 520 с.
- Олейник П. П. Организация строительного производства. М.: Из-во АСВ 2010.
- Зиневич Л. В., Галумян А. В. Некоторые организационно-технологические особенности современного скоростного монолитного домостроения//Вестник МГСУ. 2009. № 1 (спецвыпуск). С.29–30.
- Амбарцумян С. А., Мартиросян А. С., Галумян А. В. Нормы выполнения опалубочных работ при скоростном монолитном домостроении//Промышленное и гражданское строительство. 2009.№ 2.С.39–41
- Волков А. А. Комплексная безопасность условно-абстрактных объектов (зданий и сооружений) в условиях чрезвычайных ситуаций// Вестник МГСУ.20070№ 3.С.30–35.
- Волков А. А. Основы гомеостатики зданий и сооружений//ПРомышленное и гражданское строительство.2002.№ 1.С.34–35.
- Волков А. А. Интеллект зданий. Ч.1//Вестник МГСУ.2008.№ 4.С.186–190.
- Волков А. А., Лебедев В. М. Проектирование системоквантов рабочих операций и трудовых строительных процессов в среде информационных технологий// Вестник МГСУ.2010.№ 2.С.293–296.
- Волков А. А. Системы активной безопасности строительных объектов// Жилищное строительство.2000.№ 7.С.13
- Волков А. А. Интелект зданий. Часть 2// Вестник МГСУ.2009.№ 1.С.213–216.
- Волков А. А. Иерархии представления энергитических систем// Вестник МГСУ.2013.№ 1.С.190–193.
- Волков А. А., Пихтерев Д. В. К вопросу об организации информационного обеспечения строительного объекта// Вестник МГСУ.2011.№ 6.С.46–462
