Қызанақтың гидропоника жағдайында өсіру технологиясының қарқындылығына байланысты өнімділігі

Бұл мақалада 2021–2022 жж. зерттеу нәтижелері келтірілген. Қорғалған топырақта көкөніс өсіру — ауыл шаруашылығының ең капиталды және ғылымды қажет ететін саласы, соңғы 10–15 жылда айтарлықтай өзгерістерге ұшырады.Қызанақ-әлемдегі ең көп таралған қорғалған топырақ дақылдарының бірі, БҰҰ мәліметтері бойынша әйнек пен пленка астындағы жылыжайлардың шамамен 60 % құрайды. Біздің елімізде бұл дақыл қиярдан кейін екінші орында тұр, дегенмен оның тағамдық құндылығы жағынан қызанақ жемістері одан әлдеқайда жоғары. Піскен қызанақ жемістерінде (%); су-94; қант — 1,5–6,5; ақуыз — 0,6–1,1; талшық — 0,7–0,8; май — 0,2; крахмал — 0,07–0,3; органикалық қышқылдар — 0,4–0,6. Қызанақ калий, натрий, магний және темір тұздарына бай. Жемістердегі С витаминінің мөлшері 20–30 мг құрайды %; каротин-0,5–0,8 мг % Bi-0,1–0,12; В2–0,050,06. Бір-екі қызанақ жемісі адамның осы дәрумендерге деген күнделікті қажеттілігін толығымен қанағаттандырады. Қорғалған топырақта қызанақ өсірудің рентабельділігін арттыру үшін жаңа ғылыми — техникалық әзірлемелерді енгізу, өнім өндірудің технологиялық процестерін жетілдіру, сондай-ақ жаңа технологияларға бейімделген жоғары өнімді, негізгі ауруларға төзімді сорттарды пайдалану қажет.Қызанақтың өнімділігі, кез-келген дақыл сияқты, интегралды көрсеткіш болып табылады, ол көбінесе дұрыс өсіру технологиясына байланысты болады. Сондықтан да, Абай облысы жағдайында өсіруге арналған қызанақтың адаптивті сорттарын таңдау және қоректік ерітінділердің көмегімен гидропоника жағдайында оларды өсіру біздің басты мақсатымызға айналды.

Кілтті сөздер: гидропоника, вегетациялық кезең, қызанақ, сорт, өнімділік, қоректі ерітінділер.

Вданной статье приведены результаты исследования за 2021–2022 гг. Овощеводство на защищенном грунте — самая капитальная и наукоемкая отрасль сельского хозяйства, за последние 10–15 лет претерпевшая значительные изменения. Помидоры — одна из самых распространенных защищенных почвенных культур в мире, на которую, по данным ООН, приходится около 60 % теплиц под стеклом и пленкой. В нашей стране эта культура занимает второе место после огурцов, хотя по питательной ценности плоды томатов намного превосходят ее. В спелых плодах томатов (%); вода-94; сахар — 1,5–6,5; белок-0,6–1,1; клетчатка-0,7–0,8; жир — 0,2; крахмал-0,07–0,3; органические кислоты-0,4–0,6. Помидоры богаты солями калия, натрия, магния и железа. Содержание витамина С во фруктах составляет 20–30 мг %; каротин-0,5–0,8 мг % Bi — 0,1–0,12; В2–0,050,06. один-два плода томата полностью удовлетворяют суточную потребность человека в этих витаминах. Для повышения рентабельности выращивания томатов в защищенном грунте необходимо внедрение новых научно-технических разработок, совершенствование технологических процессов производства продукции, а также использование высокоурожайных, устойчивых к основным болезням сортов, адаптированных к новым технологиям. Урожайность томатов, как и любой другой культуры, является интегральным показателем, который во многом зависит от правильной технологии выращивания. Поэтому нашей главной целью стал выбор адаптивных сортов томатов для выращивания в условиях Абайской области и их выращивание в условиях гидропоники с помощью питательных растворов.

Ключевые слова: гидропоника, вегетационный период, томаты, сорт, урожайность, питательные растворы.

Сұранысқа ие сала-қорғалған топырақты көкөніс өсіру-көкөніс дақылдарын өсіру технологиясын әзірлеуді және жетілдіруді талап етеді. Жақсы өсіру технологиясын, дақыл мен сорттың ерекшеліктерін білу арқылы қорғалған топырақта қызанақ өндірісінің тиімділігін арттыруға болады.

Аймақта жиі кездесетін ең зиянды ауруларға төзімді қызанақтың әртүрлі сорттарын өсіру ертерек, тұрақты және жоғары өнім алуға мүмкіндік береді.

Нақты климаттық жағдайларда жарық, температура режимдерінің ерекшелігі, сондай-ақ өсімдіктердің қоректену жағдайлары мен суару режимі қызанақ өсіру технологиясының көптеген элементтерін, соның ішінде қыста нақтылауды қажет ететіні -көктемгі айналым біздің еліміздің басқа аймақтарында, тіпті басқа елдерде — Голландия, Дания, Испания, Финляндия және т. б. әзірленген ұсыныстарды пайдалануға болады.

Біздің зерттеулеріміздің мақсаты гидропоника жағдайында қызанақ өнімділігін арттыруды, өнім сапасын жақсартуды және осы дақылдың экономикалық тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін технология параметрлерін әзірлеу болып табылады.

Қызанақтың өнімділігі, кез-келген дақыл сияқты, интегралды көрсеткіш болып табылады, ол көбінесе дұрыс өсіру технологиясына байланысты. Қызанақ дәнінен жоғары өнім алу ауылшаруашылық технологиясының ғылыми негізделген элементтерінсіз мүмкін емес, олардың арасында өсімдіктердің қоректену деңгейі мен ауданы маңызды. Біздің зерттеулеріміздің нәтижелері көрсеткендей, қызанақ өнімділігінің қалыптасуы минералды қоректену деңгейіне де, егу алаңының бірлігіндегі өсімдіктердің санына да, қызанақтың вегетациялық кезеңінде пайда болатын ауа-райына да байланысты.

Минералды қоректік қоспаларды енгізу қызанақ тұқымын себудің барлық зерттелген әдістері мен нормаларын ескере отырып, астық түсімділігінің артуына ықпал етті.Қызанақ өнімділігінің маңызды көрсеткіштерінің бірі — егіс алқабында тұрған өсімдіктердің тығыздығы. Біздің тәжірибелерімізде 1 м2 дақылға келетін өсімдіктердің саны негізінен зерттеу жылдарындағы минералды қоректену деңгейіне, егу қарқыны мен ауа-райына байланысты болды(Кесте 1).

Қызанақтың өнгіштігі (%)

Тамырлардың қоректік заттардың сіңуі өсімдік ішіндегі метаболизммен тығыз байланысты, сондықтан сыртқы орта факторларының жиынтығына байланысты — ауа температурасы мен ылғалдылығы, тамыр субстратының температурасы, бұлттылық, жел, жарықтың құрамы мен қарқындылығы және т. б. нәтижесінде, вегетация кезеңінде жуу суару күндері ерітіндінің концентрациясы бірдей болмайды(Кесте 2).

Кесте 2

Қызанақ тұқымын отырғызуға арналған қоректік ерітіндінің құрамы(мг)

Мұны электр өткізгіштік көрсеткіші көрсетеді, ол кейде өзгеріп, судың электр өткізгіштігіне жетеді. Бұл позиция суару ұзақтығын өзгерту қажеттілігін тудырады. Қоректік ерітінді мен суды кезектестірудің оңтайлы режимі шаюдың соңында бастапқы судың құрамына қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Бұл субстраттың тұздану қаупін болдырмайды, сонымен қатар диспенсерді қосқан кезде жұмыс резервуарындағы қоректік ерітіндінің бастапқы құрамын қолдайды.Айналымдағы жуу ерітіндісінің электр өткізгіштігінің шамасы бір цикл ішінде, демек, бүкіл вегетация кезеңінде жуу суаруының ұзақтығын белгілеу үшін индикатор бола алады: айналымдағы жуу ерітіндісінің электр өткізгіштігі бастапқы Судан үлкен болғанша, жуу суаруын жалғастыру қажет. Өсімдіктердің ерітіндіден қоректік иондарды сіңіру процесі неғұрлым қарқынды болса, соғұрлым айналымдағы жуу ерітіндісінің электр өткізгіштігін бастапқы судың электр өткізгіштігімен салыстыруға болады және керісінше. Бұл қоректену режимі өсімдіктер толтырғыш бөлшектерінің қоректік заттардың жиналуын азайтады, оларды өсімдіктердің пайдалану коэффициентін арттырады және субстратты тұздан қорғайды. Мәселен, мысалы, жуудың соңғы күндерінде ерітіндінің электр өткізгіштігі 120*10 OM, ал бастапқы су-82*10 OM. Талдаулар бұл жағдайда ерітіндіде қоректік иондар бар екенін көрсетті.

Әдебиет:

1. Андреева Т. Ф. Өсімдіктің фотосинтезі және азот алмасуы / Фотосинтез физиологиясы. М.: Наука, 2012. — 89–93 б.
2. Белик, В.Ф.; Советкина, В.Е.; Дерюжкин, В. П. Көкөніс шаруашылығы; Колос — М., 2014 . — 383 б.
3. Гордеева А. П., Царева М. В. Көкөніс шаруашылығы. Практикум; РИПО — М., 2013. — 192.