Мақалада онлайн саяси жарнаманың кейбір өзекті мәселелері талданады.
Кілтті сөздер: онлайн, саяси жарнама, әлеуметтену.
В статье анализируются некоторые актуальные проблемы онлайн-политической рекламы.
Ключевые слова: онлайн, политическая реклама, социализация.
Осы уақытқа дейін онлайн өмірдің әлеуметтенуге апаратындығын, цифрлық саяси жарнама қалыптасып, әлеуметтік желілердің қоғам өміріндегі орны артатындығын баяндаған болатынбыз [1]. Америка Құрама Штаттарындағы саяси науқан мен қоғаммен байланыстағы серпінді сәттер электрондық пошта (Джесси Вентура, 1998), қаражат жинау (МакКейн, 2000), блог жүргізу (Трент Лоттың отставкаға кетуі, 2001), жеке кездесулерді ұйымдастыру (MeetUp/Howard Dean, 2003) және веб-бейне (2006 жылғы макака оқиғасы) сынды онлайн-байланыстың бірнеше түрлерінен көрінеді. Бұл нәтижелер белгілі болғаннан кейін, негізгі тәжірибелерді қабылдау науқанды ұйымдастырушылар мен белсенділер арасында тарады. Кейін бұл онлайн саясат құралдары жинағындағы стандартты технологияға айналды [2, 163–176 б.].
Онлайн саяси жарнама қоғамдық пікірге әсер ету үшін заманауи сайлау науқанының орталық аспектісі болып табылады. Саяси жарнаманы есептеу сараптамасы саяси ғылымдардағы цифрлық науқандардың сипаттамаларын түсіну үшін маңызды болып табылады. Компьютерлік лингвистикада саяси дискурс пен коммуникацияның ерекшеліктерін кең ауқымда зерттеудің де маңызы зор [3].
Онлайн саяси жарнама бүкіл әлем бойынша сайлау науқанының маңызды элементіне айналды. Сондай-ақ, жалған ақпарат пен манипуляция сияқты ұғымдар жаһандық алаңдаушылық туғызып отыр. Бұл тұжырымдамалар онлайн саяси жарнама және деректерге негізделген науқандардан өзгеше болғанымен, хабарламаның валенттілігіне, ішкі тартымдылығына немесе жиренішіне қатысты ұқсас қасиетке ие [4].
Көптеген жылдар бойы Силикон алқабы интернеттегі саяси жарнаманы реттеу әрекеттеріне қарсылық көрсетті. Технологиялық компаниялар реттеу олардың бизнес үлгілеріне ғана емес, Интернеттің «тарихтағы идеялар үшін ең қолжетімді нарық» мәртебесіне қауіп төндіретіндігіне қорықты. 2016 жылғы президенттік сайлау кезінде ресейлік жедел қызметкерлердің желілік платформаларда алауыздық тудыратын хабарламалар таратқаны туралы нақты дәлелдер үкіметтің әрекетін талап етеді. Реттеуден қауіп төнген тұста Facebook, Google және Twitter онлайн саяси жарнамаларды реттейтін саясатты жаңартты. Ақпаратты жария ету талаптары маңызды, өйткені олар сайлаушыларға ақпарат береді, сыбайлас жемқорлықты болдырмайды және сайлау науқаны туралы заңдардың орындалуын жеңілдетеді. Бірақ ақпаратты жария ету талаптары тек ішінара шешім болуы мүмкін [5].
Интернеттегі саяси жарнаманың қарқынды өсуіне қарамастан, саяси жарнамалық зерттеулердің басым көпшілігі кандидаттардың теледидарлық жарнамаларының деректеріне ғана сүйенеді. Интернеттегі жарнамаларды жасау мен орналастырудың салыстырмалы түрде төмен құны және онлайн жарнамаларды дәлірек бағыттау мүмкіндігі жарнамалайтын кандидаттар ауқымын кеңейтіп, кандидаттарға теледидарға қарағанда тар аудитория үшін хабарлар жасауға мүмкіндік береді. Facebook Ad Library API деректеріне және Wesleyan Media Project жобасының теледидар деректеріне сүйене отырып, авторлар кандидаттардың Facebook-те теледидарға қарағанда, әсіресе төмен рейтингтегі науқандарда жарнамаланатындығын анықтаған [6].
Әдебиет:
1. Насимов М.Ө., Паридинова Б. Ж. Қоғам өміріндегі әлеуметтік желілердің орны // Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің Хабаршысы. «Әлеуметтану және саяси ғылымдар» сериясы. — 2014. — № 3. — 50–52 бб.
2. Cornfield M., Kaye K. Online political advertising // Politicking online: The transformation of election campaign communications. — Rutgers University Press, 2009. — 302 р.
3. Villegas D. S., Mokaram S., Aletras N. Analyzing Online Political Advertisements // Findings of the Association for Computational Linguistics: ACL-IJCNLP, 2021. — P. 3669–3680.
4. Ruohonen J. A Dip into a Deep Well: Online Political Advertisements, Valence, and European Electoral Campaigning // Lecture Notes in Computer Science (including subseries Lecture Notes in Artificial Intelligence and Lecture Notes in Bioinformatics). — 2020. — 12259, LNCS. — P. 37–51.
5. Beyersdorf B. Regulating the “most accessible marketplace of ideas in history”: Disclosure requirements in online political advertisements after the 2016 election // California Law Review. — 2019. — № 107(3). — Р. 1061–1100.
6. Fowler E. F., Franz M. M., Martin G. J., Peskowitz Z., Ridout T. N. Political Advertising Online and Offline // American Political Science Review. — 2021. № 115(1). — Р. 130–149.
